مدینة‌الرضای نیشابور، یادمان‌های رضوی و بوستان شهدای گمنام

 

«مدینة‌الرضا» یکی از لقب‌های نیشابور است که به یکی از تابناک‌‌ترین رویدادهای فرهنگی تاریخ نیشابور، و یکی از زرّین‌ترین و مهم‌ترین برگ‌های تاریخ تشیع، اشاره می‌نماید؛ نامورترین نگارنده تاریخ کهن نیشابور، ابوعبدالله الحاکم نیشابوری، این رویداد را با عبارت «مفاخر نیسابور قدیم که برکت آن تا ابد بر سُکّان این بلد، فایض و باقی است»، توصیف می‌نماید و با جمله «در سنة ماتین من الهجرة، نشابور، به مَقدَمِ حضرت ایشان، روضات جنان شد ...»، سخن از این برگ زرّین تاریخ شیعه را می‌آغازد. باری! سخن از حضور هشتمین پیشوای شیعیان جهان در نیشابور در سال 200 هجری و در جریان مسافرت ایشان از مدینه به مرو است. نوشته‌اند که امام رضا علیه‌السلام، در محله فُز کوچه بلاس‌آباد اقامت گزیدند و منزل شخصی به نام «پسنده نیشابوری»، میزبان ایشان گردید. امام در زمان حضورشان در نیشابور، در محافل عمومی و علمی شهر نیز حضور می‌یافته‌اند و مردمان این دیار از مصاحبت ایشان، بهره‌مند بوده‌اند.

 

 

از جمله نقاطی که حضور امام رضا (ع) در آن‌جای‌ها، با ذکر نام، در کتاب‌های تاریخ، ثبت گردیده؛ محله فُز (اقامتگاه حضرت)، محله کهلان (محل رویداد ماجرای «قنات و حمام سلطان» و «غرس درخت بادام»)، محله تلاجرد (زیارت امامزاده محمد محروق) است. همچنین رویدادها یا روایت‌هایی همچون «بر کنار صفّه»، «نمایاندن باب کعبه»، «پدیدار شدن مزار یکی از سادات»، «روایت احادیث توسط حضرت»، «حضور در قدمگاه اسپریس»، «ماجرای چشمه حضرت» و ... نیز در جریان و زمان حضور حضرت، در نیشابور، نقل شده است. مهم‌ترین سند رضوی و یادگار امام رضا در نیشابور، روایت حدیث «سلسلة ‌الذهب» توسط آن امام همام است که بر اساس برخی روایات؛ تعداد 12000 و بر اساس برخی دیگر؛ 24000 نفر، این حدیث قدسی را به خامه قلم، تحریر و ثبت نمودند. استقبال، میزبانی و بدرقه مشتاقانه، شیفتگانه، باشکوه و انبوه مردمی نیشابوریان، یکی از نمایان‌ترین ابعاد این رویداد تاریخی است که برجستگی و اهمیت ویژه‌ای را برای آن، به همراه داشته است.

 

حضور امام هشتم (ع) در نیشابور، با اینکه حدود 13 قرن از آن گذشته است اما همواره در خاطر و اندیشه نیشابوریان، و در حافظه تاریخی نیشابور، نقش و نگار و نمایی پُربار، جاودانه و ماندگار دارد. همه تواریخ نیشابور، از این رویداد با تقدّس و شکوهی خاص، یاد کرده‌اند. «بقعه پسنده» در غرب شهر، «حرم امامزاده محروق» در شرق شهر و «بقعه قدمگاه» در بیست کیلومتری حومه شرقی نیشابور، یادمان‌های تاریخی حضور رضوی در سرزمین نیشابورند. امروزه و با نگاه به با این میراث فرهنگی و معنوی گرانقدر رضوی، نیشابوریان، هر ساله در دهم تیرماه، «روز ملی خراسان»، آیینی باشکوه و معنوی، برای یادکرد و گرامیداشت آن رویداد شکوهمند، برپای داشته و حتی در نامگذاری اماکن و یا طراحی المان‌های شهری نیشابور، روی و نگاهی ویژه به آن رویداد ارجمند دارند. مسجد و حسینیه علی بن مو‌سی‌الرضا (ع) یکی از اماکن مدینة‌الرضاست که نام از رضا یافته است.

 

 این مسجد، در کنار بزرگراه امام رضا (کمربندی شمالی نیشابور) قرار گرفته است. مسجد علی بن موسی‌الرضا، در جنوب غربی بوستان شهدای گمنام، در ضلع جنوب شرقی میدان باغرود شهر نیشابور، خودنمایی می‌کند. نام بوستان شهدای گمنام، به خاطر وجود آرامگاه شهدای جنگ تحمیلی، در ضلع شمال غربی این بوستان است. آرامگاه شهدای گمنام، در محوطه روبروی درب اصلی ورودی مسجد علی‌بن موسی‌الرضا، قرار دارد. بوستان شهدای گمنام، با مساحت 17000 متر مربع، افزون بر فضای سبز و آبنماها و فضاهای اقامت گردشگران و زمین بازی کودکان، در برگیرنده سه بنا یا سازه نیز می‌باشد؛ «بنای یادمان سلسلة‌الذهب» در ضلع شرقی، «پایگاه اطلاع‌رسانی میراث فرهنگی گردشگری» در میانه ضلع شمالی و «مسجد و حسینه علی بن موسی‌الرضا» در ضلع جنوب غربی. در زیر، چند  تصویر از بوستان شهدای گمنام و مسجد علی‌بن موسی‌الرضا (ع) آمده است.