عشق‌آباد؛ مرکز میان‌جلگه، از نگاه دوربین

شهر «عشق‌آباد» [Ashqābād]، مرکز بخش میانجلگه شهرستان نیشابور است. فاصله  این شهر با میدان فرودسی در جنوب شهر نیشابور، 20 کیلومتر است. با پیمودن حدود 750 متر از میدان فردوسی به سوی جنوب، به پایانه مسافربری کفکدک می‌رسیم. در این محل، وسایل نقلیه اتوبوس، مینی‎بوس و سواری، برای رفت و آمد به مناطق جنوبی شهرستان، از جمله شهر عشق‌آباد و همچنین شهر کاشمر (در حدود 130 کیلومتری جنوب شهر نیشابور) در دسترس است. این جاده بین‌شهری؛ روستاهای مبارکه، شادمهرک، انجیدن، علی‌آباد، هندآباد، شفیع‌آباد، محمدآباد و صومعه (توابع دهستان ریوند) را پشت سر گذاشته و پس از عبور از روی پُل رودخانه فصلی کال شور نیشابور، وارد دهستان عشق‌آباد بخش میانجلگه می‌شود. شهر عشق‌آباد، مرکز این دهستان است. درباره نام رودخانه «کالِ شورِ نیشابور» [Kāl Shōr Nəshābur] گفتنی است که «کال» در گویش نیشابوری، به معنای «رود» می‌باشد.

  

از دل‌انگیزترین چشم‌اندازهای این جاده، به ویژه در فصل بهار و تابستان، کشت‌زارهای گندم و جو و پنبه و دیگر محصولات کشاورزی است که سرتاسر دشت را فرا گرفته و در پس‌زمینه آن، کوهپایه‌های قاسم‌آباد، ارتفاعات کوهسرخ و دیگر کوه‌های جنوبی دشت نیشابور را داریم. اگر به جهت مخالف و به سوی شمال برگردیم نماهایی از محلات جنوبی، ساختمان‌ها و تاسیسات دومین شهر بزرگ خراسان، که  پیکر خود را در دامنه بینالود گسترانیده، در پیش چشمان‌مان خواهیم داشت. سرشت و سرنوشت نیشابور و بینالود، در هم تنیده است. بینالود را به خاطر تاثیری که در سرسبزی این دشت و همچنین شکل‌گیری کهن‌شهر افسانه‌ای خراسان، در دامنه خود، داشته است؛ «مادر مهربان نیشابور» می‌نامند. نام قدیم کوهستان بینالود، «ریوند» [Reyvand] است که در کتاب کهن ایران باستان، «اوستا»، به صورت «رئونت» [Ra-evant] آمده است.

«گنبدهای آجرین مهروا» [Mehravā]، یکی از مجموعه‌های تاریخی مشهور نیشابور است که در 4.5 کیلومتری جنوب میدان فردوسی، در حاشیه شرقی این جاده، و بعد از شادمهرک، خودنمایی می‌کند. قدمت گنبدهای دوگانه مهروا (مهرآباد یا شه‌مهر) به دوره سلجوقی و ایلخانی، یعنی حدود 700، 800 سال پیش می‌رسد. این بنای زیبا، قدیم‌ترین اثر تاریخی پابرجای دهستان ریوند به شمار می‌آید. این دهستان، بخش کوچکی از سرزمینی است با همین نام، «ربع ریوند»، که یکی از بخش‌های بزرگ چهارگانه نیشابور، در دوران کهن بوده است. با توجه به توصیفاتی که در کتاب‌های جغرافیایی و تاریخی قدیم از ربع ریوند، آمده است، شهر عشق‌آباد نیز در محدود منطقه ریوند باستان، قرار می‌گیرد.

میدان امام رضا، نخستین نقطه تماس با شهر عشق‌آباد است که با پیمودن حدود 2.5 کیلومتر به سمت جنوب، میدان قائم در حاشیه جنوبی شهر، در دسترس قرار می‌گیرد.

اسم این شهر در گویش مردم محلی (گویش نیشابوری) به صورت عَشق‌آباد یا اَشق‌آباد بیان می‌شود که هم در زبان فارسی و هم در گویش نیشابوری، ترکیب «عَشق (با فتح ع) + آباد» با ترکیب «عِشق‌ (با کسر ع) + آباد»، از دیدگاه معنایی، متفاوت است. برخی ایرانشناسان، نام این محل را تغییریافته «اَشک‌آباد» و منسوب به دوره پارت‌ها (اشکانیان) دانسته‌اند. مهم‌ترین مرکز فرهنگی و مذهبی عشق‌آباد، آرامگاه و حرم امامزاده سیدحمزه از نوادگان امام موسی کاظم (ع) است که در غرب میانه شهر و در خیابان شهید مهرآبادی واقع شده. عشق‌آباد، به عنوان مرکز میانجلگه؛ طلایه‌دار فرهنگی، مرکز اداری و قطب مواصلاتی این بخش به شمار می‌آید. در زیر، نماهایی از شهر عشق‌آباد را مشاهده می‌کنید.

نیشابور، سرزمین هفت اقلیم